فیزیوتراپی بعد از عمل مینیسک زانو برای بهبود عملکرد زانو و بازگشت به فعالیت‌های روزمره اهمیت زیادی دارد. عمل مینیسک زانو از رایج‌ترین روش‌های درمانی برای ترمیم یا برداشت بخش آسیب‌دیده مینیسک است.
با اجرای برنامه فیزیوتراپی بعد از عمل مینیسک زانو، می‌توان از مشکلاتی مثل سفتی مفصل، ضعف عضلانی و محدودیت حرکتی جلوگیری کرد. در این مقاله، به زمان شروع فیزیوتراپی، مراحل آن و مزایای مرتبط با فیزیوتراپی بعد از عمل مینیسک زانو می‌پردازیم.
فیزیوتراپی از چه زمانی بعد از جراحی مینیسک شروع می‌شود؟
شروع فیزیوتراپی بعد از جراحی مینیسک زانو به نوع جراحی، شرایط عمومی بیمار و نظر بهترین متخصص ارتوپدی بستگی دارد، اما به‌طور معمول، فیزیوتراپی از همان روز اول یا حداکثر ۲۴ ساعت بعد از عمل آغاز می‌شود. هدف اولیه در این مرحله، کنترل التهاب و درد با استفاده از روش‌هایی مانند کمپرس سرد، بالا نگه داشتن پا و استراحت نسبی است. همچنین، فیزیوتراپیست با بررسی وضعیت زانو، میزان تحمل وزن توسط پا را ارزیابی کرده و متناسب با آن، استفاده از عصا، واکر یا زانوبند را توصیه می‌کند تا از فشار بیش از حد بر زانو جلوگیری شود.
در روزهای ابتدایی، تمرینات ساده‌ای چون انقباض ایزومتریک عضله چهارسر ران، حرکت دادن مچ پا و تمرینات دامنه حرکتی، آغاز می‌شود. این تمرینات نقش مهمی در جلوگیری از تحلیل عضلات، لخته شدن خون و خشکی مفصل دارند. با توجه به روند بهبودی، فیزیوتراپیست ممکن است به‌تدریج دامنه تمرینات را گسترش دهد. تاکید بر شروع زودهنگام و کنترل‌شده تمرینات، کلید موفقیت در فیزیوتراپی بعد از عمل مینیسک زانو است.
مراحل فیزیوتراپی بعد از عمل مینیسک زانو
بعد از جراحی مینیسک زانو، فیزیوتراپی به چند مرحله تقسیم می‌شود. در هر مرحله، تمرکز روی هدف‌های خاصی است که کمک می‌کنند زانو بهتر و سریع‌تر به حالت عادی برگردد.
- مرحله اول (هفته اول): در این هفته، هدف اصلی کنترل درد و کاهش تورم است. معمولا از کمپرس یخ و داروهای تجویز‌شده استفاده می‌شود. برای ثابت نگه‌داشتن زانو، باید از زانوبند قفل‌شده در حالت صاف و عصا کمک بگیرید. در همین روزهای ابتدایی، انجام تمرین‌های ساده مثل سفت‌کردن عضله چهارسر ران و حرکت دادن مچ پا ضروری است تا عضلات فعال بمانند و جریان خون بهتر شود.
- مرحله دوم (هفته دوم تا چهارم): در این مرحله، دامنه حرکتی زانو باید به‌تدریج بیشتر شود و به حدود ۹۰ درجه برسد. تمرین‌های تقویتی برای عضله‌های ران و ساق ادامه پیدا می‌کنند. اگر وضعیت زانو مناسب باشد، استفاده از عصا هم کم‌کم کاهش پیدا می‌کند و فرد می‌تواند وزن بیشتری را روی پای جراحی‌شده تحمل کند.
- مرحله سوم (هفته پنجم تا هشتم): در این بازه، دامنه حرکتی زانو باید از ۹۰ درجه بیشتر شود. تمرین‌ها کمی پیشرفته‌تر می‌شوند تا عضله‌ها بیشتر تقویت شوند و تعادل بدن بهتر شود. در این مرحله، فرد باید خودش را برای برگشتن به فعالیت‌های روزمره مثل پیاده‌روی طولانی، بالا رفتن از پله یا رانندگی آماده کند.
- مرحله چهارم (هفته نهم به بعد): در این بخش از فیزیوتراپی، تمرکز اصلی روی بازگشت به فعالیت‌های ورزشی یا شغلی است. تمرین‌هایی که در این مرحله انجام می‌شوند، تخصصی‌تر هستند و به تقویت عملکرد زانو کمک می‌کنند. همچنین فیزیوتراپیست الگوهای حرکتی فرد را بررسی می‌کند و در صورت نیاز، آن‌ها را اصلاح می‌نماید.
در همه این مراحل، حضور و نظارت فیزیوتراپیست ضروری است تا تمرین‌ها به‌درستی انجام شوند و از بروز مشکلاتی مثل خشکی مفصل، دردهای مزمن یا آسیب مجدد جلوگیری شود.
دستگاه‌های مورد استفاده در فیزیوتراپی بعد از عمل مینیسک زانو
در فیزیوتراپی مینیسک زانو، استفاده از دستگاه‌های تخصصی نقش مهمی در کاهش درد، التهاب و بهبود عملکرد زانو و جلوگیری از عوارض عمل مینیسک زانو دارد. این دستگاه‌ها به همراه تمرینات حرکتی، روند بهبودی را تسریع می‌کنند و به کاهش عوارض پس از جراحی کمک می‌کنند. مهم‌ترین دستگاه‌های مورد استفاده عبارت‌اند از:
اولتراسوند (Ultrasound)
این دستگاه با ارسال امواج صوتی با فرکانس بالا به بافت‌های آسیب‌دیده زانو، باعث افزایش گردش خون و کاهش التهاب می‌شود. اولتراسوند به بهبود ترمیم بافت‌ها کمک کرده و درد و تورم را کاهش می‌دهد.
لیزرتراپی (Laser Therapy)
لیزرتراپی با تابش نور لیزر به ناحیه زانو، سلول‌ها را تحریک کرده و فرآیندهای ترمیمی مانند تولید کلاژن را فعال می‌کند. این روش به کاهش التهاب، تقویت بافت‌های مینیسک و رباط‌ها و افزایش دامنه حرکتی کمک می‌کند.
تحریک الکتریکی عصب (TENS)
دستگاه TENS با ارسال جریان‌های الکتریکی ملایم به ناحیه زانو، پیام‌های درد را به مغز کاهش می‌دهد و باعث تسکین موقت درد می‌شود. استفاده از این دستگاه می‌تواند انجام تمرینات فیزیوتراپی را برای بیمار آسان‌تر کند.
تمامی این دستگاه‌ها باید توسط فیزیوتراپیست مجرب تنظیم و کنترل شوند تا بهترین نتیجه با کمترین عوارض به دست آید. همچنین، فیزیوتراپیست در کنار استفاده از این مدالیته‌ها، تمرینات تقویتی و انعطاف‌پذیری زانو را آموزش می‌دهد و نکاتی برای جلوگیری از آسیب مجدد ارائه می‌کند.
تمرین‌های فیزیوتراپی بعد از عمل مینیسک زانو
تمرین‌های فیزیوتراپی بعد از عمل مینیسک زانو نقش حیاتی در بازگرداندن قدرت و حرکت زانو دارند و به تدریج و بر اساس مرحله بهبودی انجام می‌شوند. مهم‌ترین این تمرین‌ها عبارت‌اند از:
تمرینات ایزومتریک عضله چهارسر ران: این تمرین‌ها از روزهای اول پس از جراحی شروع می‌شود و هدف آن فعال نگه داشتن عضلات بدون ایجاد حرکت در زانو است. مثلا انقباض عضله چهارسر ران در حالت صاف نگه داشتن زانو.
پمپاژ مچ پا: برای بهبود گردش خون و پیشگیری از لخته شدن خون، حرکات آرام مچ پا به بالا و پایین انجام می‌شود.
افزایش تدریجی دامنه حرکتی زانو: در هفته‌های بعد، تمرینات کششی و خم کردن زانو تا حدود ۹۰ درجه هدف‌گذاری می‌شود تا انعطاف‌پذیری مفصل بهتر شود.
تمرینات تقویتی عضلات ران و ساق پا: بعد از کنترل درد و تورم، تمرکز روی تقویت عضلات اطراف زانو برای حمایت بهتر از مفصل است. این تمرینات می‌توانند شامل بلند کردن پا در حالت خوابیده یا نشسته باشند.
تمرینات تعادلی و ثبات مفصل: در مراحل بعدی، برای بهبود تعادل و هماهنگی عضلات، تمریناتی مثل ایستادن روی یک پا یا استفاده از سطوح ناپایدار توصیه می‌شود.
آمادگی برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره و ورزشی: در مراحل نهایی توان‌بخشی، تمرینات تخصصی‌تر جهت بازگشت به فعالیت‌های روزمره و ورزش انجام می‌گیرد.
لازم به یادآوری است که همه این تمرین‌ها باید زیر نظر فیزیوتراپیست مجرب و با توجه به شرایط بیمار و نوع جراحی انجام شوند تا از بروز عوارض جلوگیری شود و روند بهبودی به بهترین شکل پیش برود.
مزایا و کاربردهای فیزیوتراپی بعد از عمل مینیسک زانو
فیزیوتراپی پس از عمل مینیسک زانو مزایای متعددی دارد که به بهبود سریع‌تر و کامل‌تر بیمار کمک می‌کند:
- کاهش درد و تورم زانو
- افزایش دامنه حرکتی و جلوگیری از سفتی مفصل
- تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود تعادل
- کاهش خطر عوارضی مانند لخته شدن خون و آسیب به اعصاب
- آماده‌سازی برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره و ورزشی
با اجرای صحیح برنامه فیزیوتراپی، می‌توان از عوارض بلندمدت جلوگیری کرد و عملکرد زانو را به سطح قبل از آسیب بازگرداند.
سخن آخر
فیزیوتراپی بعد از عمل مینیسک زانو نقش مهمی در بازیابی عملکرد طبیعی مفصل، کاهش درد و جلوگیری از عوارض احتمالی دارد. رعایت مراحل توان‌بخشی، انجام تمرینات مناسب در زمان درست و نظارت دقیق فیزیوتراپیست، می‌تواند روند بهبودی را سریع‌تر و موثرتر کند و دوران نقاهت را به حداقل برساند.
اگر به‌دنبال پزشکی متخصص و باتجربه برای درمان و پیگیری‌های بعد از جراحی هستید، دکتر پویا مشکدار گزینه‌ای قابل اعتماد است. دکتر مشکدار متخصص ارتوپدی با رتبه برتر و دارای بیش از ۲۰۰۰ عمل موفق در زمینه‌هایی مانند ترمیم مینیسک، آرتروسکوپی، بازسازی رباط صلیبی و تعویض مفصل است. ایشان با رویکردی علمی و دقیق و در عین حال دلسوزانه، برای هر بیمار برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده طراحی می‌کند و تا پایان روند درمان همراه او می‌ماند. مطب ایشان در شیراز، پذیرای بیماران از سراسر کشور است.